تهیه بوم مدل کسب و کار – بخش نهم: شرکای کسب و کار
فهرست مطالب
شرکای کسب و کار
شرکای کسب و کار شما در تهیه بوم مدل کسب و کار اهمیت و جایگاه ویژه‌ای دارند. بیشتر کارآفرین‌ها ایده‌هایی دارند که اجرای آنها بدون کمک دیگران امکان پذیر نیست. این کمک می‌تواند به شکل سرمایه گذاری نقدی بر روی ایده کسب و کار باشد و یا این که ممکن است در قالب ارائه برخی خدمات تخصصی و یا تامین اقلام و مواد اولیه مورد نیاز انجام شود.
تصور کنید که می‌خواهید یک فروشگاه اینترنتی راه اندازی کنید، اما این امکان برای شما وجود ندارد که تمام محصولات مورد نیازتان را تهیه و آنها را در انبار خودتان نگهداری کنید. در این شرایط می‌توانید این بخش کار (یعنی تامین محصولات فروشگاه) را به شریک خودتان واگذار کنید. معمولا کسب و کارهای جدید نیازمند کار گروهی و شراکت بین چندین نفر هستند که هرکدام تخصص ویژه‌ای را دارد و یا منابعی را در اختیار دارد که با قرار گرفتن در کنار مهارت‌ها و تخصص سایر اعضای تیم، می‌تواند ارزش قابل ارائه به مشتری را تشکیل دهد.
اهمیت بخش شرکا در بوم مدل کسب و کار
بوم مدل کسب و کار جزئیات مختصر و مفیدی را در مورد ایده و چگونگی عملکرد کسب و کار شامل می‌شود. از جمله این جزئیات، شرکای کسب و کار هستند. در زمان تهیه بوم کسب و کار و حتی پیش از پیدا کردن شریک مورد نظر، این امکان وجود دارد که بتوانیم وظایف هر کدام از شرکا را تعیین کنیم. این وظایف نشان دهنده این نکته هم هستند که هر شریک قرار است چه کمکی به کسب و کار بکند و به بیان ساده‌تر نشان می‌دهد که اصلا چرا باید شریک داشته باشیم؟
ذکر کردن جزئیات مربوط به شرکا در بوم مدل کسب و کار به این معنا است که باید در مورد این جنبه از کسب و کارمان هم برنامه ریزی داشته باشیم. به این کار برنامه ریزی شراکت در کسب و کار (به انگلیسی: Planning for Business Partnership) گفته می‌شود.
شرکای کسب و کار افرادی هستند که می‌خواهیم بخشی از وظایف مربوط به کسب و کارمان را به آنها بسپاریم و در مقابل، به جای دستمزد به آنها سهمی از منافع شرکت را اختصاص دهیم.
شریک تجاری یک شخص یا سازمان است که با نهاد تجاری دیگری وارد همکاری می‌شود. این همکاری به این معناست که این دو شخص حقیقی و یا حقوقی منافع مشترکی را تعریف می‌کنند که برای رسیدن به آنها لازم است با هم همکاری و هماهنگی داشته باشند. این رابطه تجاری حتی می‌تواند به صورت قرارداد همکاری انحصاری تعریف شود که در آن هر دو نهاد متعهد می‌شوند با اشخاص ثالث همکاری نداشته باشند. هرچند که این نوع شراکت تنها شکل ممکن آن نیست.
چارچوب شراکت را تعیین کنید
قبل از هر چیز به یاد داشته باشید که باید چارچوب شراکتتان با دیگران مشخص باشد. برای این منظور لازم است که نکات مهمی که در ادامه ذکر شده را در نظر داشته باشید:
امسال با یه رزومه حرفه‌ای
یه شغل خوب پیدا کن!
نقاط قوت و نقاط ضعف خود را بشناسید
فعالیت های کلیدی کسب و کار خود را بار دیگر مرور کنید. برای این که بدانید شرکای کسب و کار شما چه کسانی می‌توانند (و همچنین نمی‌توانند) باشند، لازم است بدانید که در انجام چه کارهایی به کمک نیاز دارید؟ ممکن است افرادی با شرایط ایده‌آل را در اطراف خودتان پیدا کنید که بسیار هم تمایل داشته باشید با آنها وارد شراکت شوید. ممکن است این افراد همکلاسی‌های قدیمی و یا اقوام نزدیک شما باشند. اما سوال مهم اینجاست که آیا آنها می‌توانند به شما کمک کنند؟ آیا آنها امکان انجام دادن آن کارهایی را دارند که شما نمی‌توانید انجام بدهید؟
بعد از دانستن نقاط ضعف و یا آن چیزهایی که شما قادر به انجامشان نیستید، می‌توانید با چشم بازتری به دنبال شرکای خود بگردید. چون می‌دانید وظایف و توانمندی‌های مورد نیاز شریکتان چیست؟ همچنین، اگر کسی مهارت‌هایی را دارد که شما به خوبی از پس انجامشان بر می‌آیید، به احتمال زیاد نمی‌تواند شریک ایده‌آل شما باشد. مگر آن که شما زمان کافی برای این کار نداشته باشید و بخواهید کسی را برای همکاری و کمک وارد تیمتان کنید.
مراحل تدوین بخش شرکای کسب و کار
- در اولین قدم ماموریت کسب و کار (به انگلیسی: Mission Statement) را بنویسید تا جهت و اهداف برنامه‌های تجاری پیش رو را به روشنی بیان کند. با نوشتن مأموریت، در واقع شرکا در جریان مسیر حال حاضر و آینده شرکت قرار می‌گیرند و به طرو ضمنی با کلیات آن موافقت می‌کنند.
- یک برنامه برای بازپرداخت هزینه‌ها و سرمایه گذاری‌های انجام شده در هنگام راه‌اندازی تدوین کنید. مقدار پولی که توسط شرکا برای استارت آپ هزینه شده همیشه برابر نیست. بنابراین، لازم است مدل تجارت به نحوی در نظر گرفته شود که در آن بازپرداخت به هر کدام از شرکا و بازده بازگشت سرمایه یا ROI در نظر گرفته شود. در این مورد لازم است مرور دوباره‌ای به بخش محاسبه هزینه و درآمد کسب و کار داشته باشید.
- روشی برای حل اختلافات شرکا تدوین کنید. در صورتی که در مورد یک تصمیم نظرات مختلفی وجود داشته باشد، بهتر است که تصمیم‌ها با رای گیری و با نظر اکثریت اتخاذ شوند. در صورتی که تنها دو شریک قصد دارند در مدل تجاری مشارکت داشته باشند، توصیه می‌شود محدوده و حوزه تصمیم‌گیری‌ها بین آنها تقسیم شود. به عنوان مثال، یک نفر می‌تواند در مورد بازاریابی و برنامه‌ریزی برای فروش تصمیمات نهایی را بگیرد و شریک دیگر در مورد برنامه‌ریزی مالی. بهتر است این تقسیم بندیِ محدوده‌های تصمیم گیری بر اساس تخصص و مهارت افراد در نظر گرفته شود.
- حتما برای حل اختلافات بین شرکای کسب و کار راهکاری را اتخاذ نمایید. چرا که همیشه کارها و برنامه ریزی‌ها به همان صورتی که در ابتدا تصور می‌کنیم پیش نمی‌روند و ممکن است بعد از این که همکاری شروع شد، شرایط پیش بینی نشده و احتمالا ناخوشایندی پیش بیاید. بهتر است که در قرارداد شراکتی که بین افراد تنظیم می‌شود، مرجعی برای حل اختلاف در نظر گرفته شود؛ مانند داوری که مورد تایید طرفین باشد و یا مراجع قانونی رسیدگی به شکایت و حل اختلاف.
- تمام مسئولیت‌ها و تعهدات شرکا را از همان ابتدا در نهایت شفافیت تعیین کنید. همچنین برای کاملتر کردن این بخش از قرارداد پیشنهاد می‌شود مشخص کنید که در صورت عدم انجام تعهدات توسط هر کدام از طرفین، چه غرامت یا جریمه‌ای در نظر گرفته می‌شود؟
- درخواست کنید که کارشناسان بی طرف این توافق نامه مشارکت را از لحاظ ایرادهای قانونی یا حسابداری بررسی کنند. ممکن است کارشناسان مشکلات پیش‌بینی نشده‌ای را در این توافق نامه پیدا کنند. این بررسی باید قبل از شروع قرارداد انجام شود.
انواع شرکای کسب و کار را بشناسید
در این قسمت انواع مختلف شرکایی که می‌توانند در کسب و کار وارد شوند، معرفی شده و توضیح مختصری در مورد هر کدام ارائه می‌شود.
- شرکای فعال یا شریک مدیر (به انگلیسی: Managing Partner) یکی از شرکا است که وظیفه مدیریت کسب و کار را بر عهده دارد. معمولا این شریک جزو مهمترین مهره‌های اجرایی کسب و کارها است و بهتر است در انتخاب وی دقت و ریزبینی زیادی را به خرج بدهیم. او به نمایندگی از شرکای دیگر کسب و کار را مدیریت کرده و پیش می‌برد. ممکن است در یک کسب و کار بیش از یک شریک مدیر حضور داشته باشد که هرکدام یکی از بخش‌های کسب و کار را مدیریت می‌کند.
- شریک خفته یا خاموش (به انگلیسی: Sleeping or Dormant Partner) که در مدیریت کسب و کار دخالتی ندارد و تنها در سرمایه گذاری مشارکت می‌کند و براساس توافق انجام شده با سایر شرکا، در سود و زیان کسب و کار سهیم می‌شود.
- شریک اسمی یا ظاهری (به انگلیسی: Nominal or Ostensible Partner) که نه در مدیریت کسب و کار حضور دارد و نه سهامی را وارد کسب و کار می‌کند. معمولا این افراد به دلیل شهرت و برند شخصی‌شان در تجارت‌ها شریک می‌شوند. اخیرا محصولاتی که با برند شخصی هنرپیشگان و یا سایر افراد معروف به بازار عرضه شده‌اند، نمونه‌هایی از این مدل شراکت هستند.
Time needed: ۲ hours
مراحل تدوین بخش شرکای کسب و کار
- در اولین قدم ماموریت کسب و کار را بنویسید.
در اولین قدم ماموریت کسب و کار (به انگلیسی: Mission Statement) را بنویسید تا جهت و اهداف برنامه‌های تجاری پیش رو را به روشنی بیان کند. با نوشتن مأموریت، در واقع شرکا با مسیر حال حاضر و آینده موافقت می‌کنند.
- برنامه بازپرداخت هزینه‌ها و سرمایه گذاری‌های را تدوین کنید.
یک برنامه برای بازپرداخت هزینه‌ها و سرمایه گذاری‌های انجام شده در هنگام راه‌اندازی تدوین کنید. مقدار پولی که توسط شرکا برای استارت آپ هزینه شده همیشه برابر نیست. بنابراین، لازم است مدل تجارت به نحوی تهیه شود که در آن بازپرداخت به هر کدام از شرکا و بازده سرمایه یا ROI در نظر گرفته شود.
- روشی برای حل اختلافات شرکا تدوین کنید.
روشی برای حل اختلافات شرکا تدوین کنید. در صورتی که در مورد یک تصمیم نظرات مختلفی وجود داشته باشد، بهتر است که تصمیم‌ها با رای گیری و با نظر اکثریت اتخاذ شوند. در صورتی که تنها دو شریک قصد دارند در مدل تجاری مشارکت داشته باشند، توصیه می‌شود محدوده و حوزه تصمیم‌گیری‌ها بین آنها تقسیم شود. به عنوان مثال، یک نفر می‌تواند در مورد بازاریابی و برنامه‌ریزی برای فروش تصمیمات نهایی را بگیرد و شریک دیگر در مورد برنامه‌ریزی مالی. بهتر است این تقسیم بندیِ محدوده‌های تصمیم گیری بر اساس تخصص و مهارت افراد در نظر گرفته شود.
- برای حل اختلافات بین شرکای کسب و کار راهکاری را اتخاذ کنید.
حتما برای حل اختلافات بین شرکای کسب و کار راهکاری را اتخاذ نمایید. چرا که همیشه کارها و برنامه ریزی‌ها به همان صورتی که در ابتدا تصور می‌کنیم پیش نمی‌روند و ممکن است بعد از این که همکاری شروع شد، شرایط پیش بینی نشده و احتمالا ناخوشایندی پیش بیاید. بهتر است که در قرارداد شراکتی که بین افراد تنظیم می‌شود، مرجعی برای حل اختلاف در نظر گرفته شود؛ مانند داوری که مورد تایید طرفین باشد و یا مراجع قانونی رسیدگی به شکایت و حل اختلاف.
- تمام مسئولیت‌ها و تعهدات شرکا را از همان ابتدا در نهایت شفافیت تعیین کنید.
تمام مسئولیت‌ها و تعهدات شرکا را از همان ابتدا در نهایت شفافیت تعیین کنید. همچنین برای کاملتر کردن این بخش از قرارداد پیشنهاد می‌شود مشخص کنید که در صورت عدم انجام تعهدات توسط هر کدام از طرفین، چه غرامت یا جریمه‌ای در نظر گرفته می‌شود؟
- قرارداد شراکت را از نظر حقوقی و مالی بررسی کنید.
درخواست کنید که کارشناسان بی طرف این توافق نامه مشارکت را از لحاظ ایرادهای قانونی یا حسابداری بررسی کنند. ممکن است کارشناسان مشکلات پیش‌بینی نشده‌ای را در این توافق نامه پیدا کنند. این بررسی باید قبل از شروع قرارداد انجام شود.
4 دیدگاه
خیلی ممنون از مطلب خوبتون. مطالب دوره بوم مدل کسب و کار رو مرور کردم. مهمترین ویژگی این دوره اینه که مطالبش تکراری نیست و همچنین اصطلاحات و عبارت‌های انگلیسی رو به خوبی به خواننده معرفی کرده.
در مورد انواع شرکای کسب و کار می تونیم بگیم که کدوم یکی از شرکا برای استارتاپ‌ها بهتره؟
خیلی ممنون از راهنمایی شما.
درود بر شما و خیلی ممنون که سایت مدیر پویا را بازدید کردید.
همچنین سپاسگزاریم از بازخورد شما.
واقعیت این است که در مورد شرکای کسب و کار نمی‌توانیم بگوییم کدام شریک و کدام نوع شراکت برای استارتاپ شما مناسب است؟ اما با بررسی جزئیات شرایط موجود در کسب و کار و همچنین امکانات مختلفی که برای انجام فعالیت‌های کلیدی کسب و کار در اختیار دارید، این امکان وجود دارد که بهترین شریک و بهترین نوع شراکت برای استارتاپ خودتان را تعیین نمایید. اما قانون کلی در این مورد وجود ندارد.
هرچند که گاهی اصطلاحاتی مانند سرمایه گذار ریسک پذیر و یا سرمایه گذار فرشته را می‌شنویم و گویندگان هم تاکید می‌کنند که این شرکا بهترین نوع شریک استارتاپ‌ها هستند، اما باز هم نمی‌توان در این مورد قانون کلی صادر کرد. چه بسا کسب و کارهایی که به واسطه در اختیار داشتن منابع مالی زیاد، در ابعاد بزرگتر دچار ریسک و ضرر و زیان می‌شوند.
سلام
خیلی مطلب خوبی بود. کمتر جایی مطلب درباره شرکا و انواع شراکت پیدا می‌کنیم. الان همه دنبال سرمایه گذار برای استارتاپ می‌گردن. ولی به هیچ عنوان این اصول رو نمی‌دونن.
دمتون گرم که این مسائل رو به جوان‌ها و کارآفرین‌ها یاد میدید.
ممنون از مطلب خوبتون آقای محمدی. بنا به تجربه چندین سال همکاری با تیم های جوان میگم که بوم مدل کسب و کار به نظر موضوع ساده ای میاد و خیلی از افراد تصور میکنن اولا تهیه اون ساده هست و ثانیا چندان مهم نیست. ولی در عمل و در تک تک مراحل راه اندازی و مدیریت و توسعه کارها به چالش هایی برخورد می کنن که عینا در بوم کسب و کار بوده و احتمالا بهش بی توجهی یا کم توجهی کردن.
به هر صورت، ممنون از شما که به طور کامل در این زمینه صحبت کردید.